IN THE HIGH COURT OF JUDICATURE AT BOMBAY
BENCH AT AURANGABAD
WRIT PETITION NO.2327 OF 2017
Kaloba @ Maroti s/o Mariba Thorat,
Age-74 years, Occu:Agri.
& Ex-service man,
R/o-Kondha, Tq-Ardhapur,
Dist-Nanded.
...PETITIONER
VERSUS
1) The State of Maharashtra,
Through Secretary of Revenue
Department, Mantralaya,
Mumbai,
2) The Collector,
Collector Office, Nanded,
Tq-Nanded, Dist-Nanded,
3) The Tahsildar,
Tq-Ardhapur,
Dist-Nanded.
...RESPONDENTS
Ms. Maya R. Jamdhade Advocate for Petitioner.
Mr.A.V. Deshmukh, A.G.P. for Respondents
No. 1 to 3.
CORAM: SUNIL P. DESHMUKH AND
S.M. GAVHANE, JJ.
DATE : 20TH AUGUST, 2019
ORAL JUDGMENT [PER SUNIL P. DESHMUKH, J.] :
1. Rule. Rule made returnable forthwith. Heard learned counsel for the appearing parties finally, by consent.
2. The petitioner is seeking writ of mandamus or directions in the nature of mandamus to record/incorporate his name in the revenue record as an occupant, in Gairan land to the extent of 5 acres in gut No.25 situated at village Kondha, taluka-Ardhapur, district-Nanded.
3. Succinctly stated, it is the petitioner's case that he had joined army force as soldier in the year 1962 and served for about 20 years and 5 months, taking part in India-Pakistan war/s in 1965-1966 and 1971-1972. He is recipient of various medals from the military department. Around July, 1982 he was discharged from service and since then he has been residing at village Kondha along with his family. The petitioner was landless person. He had applied for grant of 5 acre land in Gut No.25 at village Kondha in Form No.D by following due procedure. Accordingly he had occupied 5 acre land from Gut No.25 at village Kondha and had requested to record his name in 7 X 12 extract. The petitioner has been cultivating said 5 acres land since then.
4. According to the petitioner, he had been cultivating the said land since 1982 continuously and on 18th March, 1982 he had filled in Form No.D and requested the authorities to record his name in 7 X 12 extract, however, his request was not considered. The petitioner had again, on 6th September, 1992, addressed an application to the Collector and Tahsildar, Nanded. It is in the year 1992, according to the petitioner, in response to his application, information had been solicited by respondent No.2.
5. The authorities had found the petitioner to be in possession and occupation of the said land since long time. Since the petitioner has been cultivating the land and his name is not appearing in 7 X 12 extract, he had been approaching respondents No.2 and 3 continuously and had also filed representation on 11th September, 2015, wherein it has been specifically referred to that with reference to government resolution dated 28th November, 1991 he is praying for regularization of encroachment, he being ex- serviceman and participated in wars and being a scheduled caste person. It is further referred to, pursuant to Maharashtra Land Revenue (disposal of government lands) Rules 1971, rule 11 thereof, land has to be granted to the person who had been ex-serviceman, serving member of armed forces, a person belonging to scheduled caste, scheduled tribe, who agrees to cultivate the land personally. It is further referred to, since the petitioner being in occupation of the said land since 1980 onwards, his case be considered by regularizing his occupation and encroachment. The government resolutions dated 12th July, 2007 and 9th March, 2007 have also been referred to by the petitioner and accordingly encroachment on government land is sought to be regularized.
6. Respondent No. 3 has filed affidavit in reply stating that the petitioner had been in illegal occupation of government land in the year 1989-1990, however, thereafter he is not in possession over said land. It is being referred to that case of the petitioner would not fit into the criteria prescribed under government resolution dated 14th April, 1990. It is referred to that on 28th March, 1989, Collector, Nanded resolved to reserve the concerned land for extension of gaothan of village Kondha. It is further being contended that encroachment of the petitioner over government land, pursuant to government circular dated 28th November, 1991, would not be considered for regularization, and government resolution dated 12th July, 2011, issued pursuant to decision of Hon'ble Supreme Court, requires removal of encroachment over Gairan land, since it can be used for public purposes of the State and should not be continued to be allotted to a private person. Thus, the claim of the petitioner is disputed.
7. In rejoinder to the petition, the petitioner has made reference to a panchnama dated 6th September, 1992, in which it appears that it is referred to that the petitioner has encroached over the said land for over 5 to 6 years. It is the case of the petitioner, as a matter of fact water supply charges are being recovered from him for supply of water to his said land. Reference in rejoinder has also been made to government resolution dated 28th December, 1991, according to which, learned counsel for the petitioner submits, encroachment of the petitioner over the Gairan land deserves to be regularized.
8. In the decision of Supreme Court in the case of Jagpal Singh and others vs. State of Punjab and others, reported in AIR 2011 SC 1123, with reference to which government resolution dated 12th July, 2011 has been issued, appears to have emerged from directions as contained in paragraph 22 thereunder, reading thus:
"22. Before parting with this case we give directions to all the State Governments in the country that they should prepare schemes for eviction of illegal/unauthorized occupants of Gram Sabha/Gram Panchayat/Poramboke/Shamlat land and these must be restored to the Gram Sabha/Gram Panchayat for the common use of villagers of the village. For this purpose the Chief Secretaries of all State Governments/Union Territories in India are directed to do the needful, taking the help of other senior officers of the Governments. The said scheme should provide for the speedy eviction of such illegal occupant, after giving him a show cause notice and a brief hearing. Long duration of such illegal occupation or huge expenditure in making constructions thereon or political connections must not be treated as a justification for condoning this illegal act or for regularizing the illegal possession. Regularization should only be permitted in exceptional cases e.g. where lease has been granted under some Government notification to landless labourers or members of Scheduled Castes/Scheduled Tribes, or where there is already a school, dispensary or other public utility on the land."
9. Government resolution dated 28th November, 1991, in clauses No.(1) and (4) of paragraph No.2 thereunder, read, thus:
" २. शशासककीय पड आणणि गशायरशान जणमिनकीवरकील णदिननांक - १ एणप्रिल १९७८ तत १४ एणप्रिल १९९० यशा कशालशावधकीमिध्यत मिशागशासवगर्गीय आणणि इतर व्यक्ततींनकी शततकीसशाठकी कतलतलकी अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करशावकीत णककवशा कसत हशा प्रिश्न शशासनशाच्यशा णवचशारशाधकीन हहोतशा. समिशाजशातकील गरकीब घटकनांनशा चणरतशारर्थाचत सशाधन णमिळशावत यशा उदतशशानत सहशाननुभकतकीपकवर्वक णवचशार करून शशासककीय पड आणणि गशायरशान जणमिनकीवरकील णदिननांक १ एणप्रिल १९७८ आणणि १४ एणप्रिल १९९० यशा कशालशावधकीमिध्यत मिशागशासवगर्गीय आणणि इतर भकणमिहकीन व्यक्ततींचकी शततकीसशाठकी झशालतलकी व णदिननांक -१४ एणप्रिल १९९० रहोजकी अणसतत्वशात असलतलकी अणतक्रमिणित मिहशारशाष्ट्र जमिकीन मिहसकल सकणहततच्यशा (यशापनुढत "मिहसकल सकणहतशा" असशा उल्लतख करण्यशात आलतलशा आहत.) कलमि ४० च्यशा आणणि मिहशारशाष्ट्र जमिकीन मिहसकल (सरकशारकी जणमिनकीचकी णवलतवशाट करणित) णनयमि, १९७१ च्यशा ( यशापनुढत "णनयमि" असशा उल्लतख करण्यशात आलतलशा आहत.) णनयमि ४३ च्यशा तरतनुदितींमिधकील आदितणशत अकशततः बदिल करून (पणरशल मिमॉणडणफिकतशन ) खशालकील शतर्गी व अटतींवर णनयमिशाननुककल करण्यशाचशा शशासनशानत धहोरणिशात्मिक णनणिर्वय घततलशा आहत.(१) णदिननांक - १ एणप्रिल, १९७८ आणणि णदिननांक- १४ एणप्रिल १९९० यशा कशालशावधकीमिध्यत झशालत ल की व णदिननांक १४ एणप्रिल १९९० रहोजकी अणसतत्वशात असलत ल की अणतक्रमिणित णनयमिशाननु कक ल करण्यशात यशावकीत .(२) .................(३) ..................(४) अणतक्रमिणि करणिशाऱ्यशा प्रित्यतक व्यक्तकीचत जशासतकीत जशासत २ हतक्टर णजरशायत जमिकीन एवढत अणतक्रमिणि णनयमिशाननुककल करण्यशात यशावत."
10. Government resolution dated 12th July, 2007, annexed to the petition, reads, thus:
"शशासन णनणिर्व य :
१) मिहशारशाष्ट्र जमिकीन मिहसकल (सरकशारकी जणमिनकीचकी णवलतवशाट करणित) णनयमि, १९७१ मिधकील णनयमि ११(५) मिधकील शशासककीय जमिकीन णमिळण्यशाकरकीतशा वशाणरर्वक उत्पनशाचकी र.३५,०००/- णह मियर्थादिशा मिहशारशाष्ट्रशातकील आजकी / मिशाजकी ससैणनकनांकणरतशा र.१,००,०००/- इतककी वशाढणवण्यशात आलकी आहत. त्यशाननुसशार सदिर णनयमिशात सनुधशारणिशा करण्यशात यतत आहत.२) मिहशारशाष्ट्र जमिकीन मिहसकल (सरकशारकी जणमिनकीचकी णवलतवशाट करणित) णनयमि १९७१ मिधकील णनयमि १२(2) (एक) अन्वयत आठ ककी.मिकी. णत्रिज्यतच्यशा आत वशासतव्य करणित आवश्यक असल्यशाचकी अट मिहशारशाष्ट्रशातकील आजकी / मिशाजकी ससैणनकनांकणरतशा णशणरल करण्यशात यतत आहत . आजकी / मिशाजकी ससैणनक नतमिकन दितण्यशायहोग्य जणमिनकीच्यशा णजल्हशात णनवशास करकीत असतकील आणणि त्यनांच्यशा रणहवशासशाच्यशा तशालनुक्यशात शशासककीय जमिकीन वशाटपशास उपलब्ध नसतल तर त्यनांनशा त्यशा णजल्हशातकील जमिकीन णमिळण्यशास पशात्रि ठरणवण्यशात यशावत. आजकी / मिशाजकी ससैणनकनांच्यशा कशायमि वशासतव्यशाचशा पनुरशावशा असलतल्यशा णजल्हशाच्यशा हदकीतकील शशासककीय जणमिनतींचशा यशा सकदिभर्थात णवचशार करण्यशात यतईल व पयर्थायशानत वशासतव्यशाच्यशा णठकशाणिशापशासकन आठ ककी.मिकी. णत्रिज्यततकील शशासककीय जमिकीन णवतरणि करण्यशाचकी अट आजकी / मिशाजकी ससैणनकनांच्यशा बशाबतकीत लशागक रशाहणिशार नशाहकी. त्यशाप्रिमिशाणित सदिर णनयमिशात सनुधशारणिशा करण्यशात यतत आहत.३) आजकी / मिशाजकी ससैणनकनांनशा शततकीकणरतशा शशासककीय जमिकीन दितण्यशासकदिभर्थातकील णशणरल करण्यशात आलतल्यशा अटकी व शतर्गीकचशा लशाभ दितण्यशात यशावशा. मिहशारशाष्ट्र जमिकीन मिहसकल (सरकशारकी जणमिनकीचकी णवलतवशाट करणित) णनयमि, १९७१ मिधकील सकब कणधत णनयमि ११(५) व णनयमि १२(२) (एक) मिध्यत सनुधशारणिशा करण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी सवतकत्रिपणित करण्यशात यतत आहत."
11. Government circular dated 9th March, 2007, reads, thus:
" शशासन पणरपत्रिक :-शशासककीय पड / गशायरशान जणमिनकीवरकील णदि. १.४.१९७८ तत णदि. १४.४.१९९० यशा कशालशावधकीत शततकीसशाठकी झशालतलकी व णदि. १४.४.१९९० रहोजकी अणसतत्वशात असलतलकी अणतक्रमिणित शशासन णनणिर्वय णदि. २८.११.१९९१ व शशासन पणरपत्रिक णदि. २२.४.१९९२ मिधकील अटकी व शतर्गी पकणिर्व करकीत असलतल्यशा अणतक्रमिणिदिशारनांचकी अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करण्यशाच्यशा सकचनशा णदि. १६.१२.१९९८ च्यशा शशासन णनणिर्वयशान्वयत दितण्यशात आलतल्यशा आहतत. तसतच शशासन पणरपत्रिक णदि. २३.३.१९९९ अन्वयत शशासककीय पड / गशायरशान जणमिनकीवरकील शततकीचकी अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी तशातडकीनत करण्यशाबशाबत सवर्व णजलशाणधकशाऱ्यनांनशा कळणवण्यशात आलतलत हहोतत . तरशाणप प्रित्यतक णजल्हशात उपरहोक्त कशालशावधकीमिधकील णनयमिशाननुककल करण्यशाबशाबतचकी बरकीच प्रिकरणित अदशाणप प्रिलकणबत असल्यशाचत लहोकप्रिणतणनधतींनकी शशासनशाच्यशा णनदिशर्वनशास आणिलत आहत. तसतच रशाज्यशातकील भटकत व णवमिनुक्त जशातकी अभ्यशास व सकशहोधन सणमितकीनतहकी यशा प्रिकरणिकी सवर्व णजलशाणधकशाऱ्यनांनशा अणतक्रमिणित णनयमिशाननुकक ल करण्यशाबशाबत सकचनशा दशाव्यशात, अशकी णशफिशारस कतलकी आहत.२. सकदिभर्थाधकीन शशासन णनणिर्वय क्र.१ प्रिमिशाणित शततकीचकी अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी णवणहत मिनुदितकीत पकणिर्व करणित आवश्यक हहोतत . तरशाणप प्रिदिकीघर्व कशालशावधकी लहोटक नहकी यशाबशाबतच्यशा प्रिकरणिनांत अदशाणप णनणिर्वय घतण्यशात आलतलशा नशाहकी. कतत्रिकीय सतरशावर यशाबशाबत सकणनयकत्रिणि यहोग्य प्रिकशारत हहोत नशाहकी, असत आढळक न आलत आहत. ततव्हशा यशाबशाबत आतशा पनुन्हशा असत आदितश दितण्यशात यततत ककी, शशासन णनणिर्वय णदि. २८.११.१९९१ व शशासन णनणिर्वय णदि. २२.४.१९९२ मिधकील अटकी व शतर्गीननुसशार शशासककीय पड / गशायरशान जणमिनकीवरकील शततकीचकी अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करण्यशाबशाबतचकी कशायर्ववशाहकी अदशापहकी प्रिलकणबत आहत, अशशा प्रिकरणिकी खशास मिहोहकीमि कशाढक न तकीन मिणहन्यशाच्यशा आत पशात्रि अणतक्रमिणित णनयमिशाननुककल करण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी सवर्व णजलशाणधकशाऱ्यनांनकी अग्रक्रमिशानत करशावकी. तसतच सवर्व णवभशागकीय आयनुक्तनांनकी आपल्यशा णवभशागशातकील प्रिलकणबत प्रिकरणिशाबशाबत मिशाणसक बसैठककीत आढशावशा घतऊन त्यशाबशाबत पशाठपनुरशावशा करशावशा व कशायर्ववशाहकी पकणिर्व कतल्यशाचशा अहवशाल शशासनशास तशात्कशाळ पशाठवशावशा. शशासनशाच्यशा धहोरणिशाननुसशार अपशात्रि ठरणिशारकी अणतक्रमिणित तशात्कशाळ कशाढक न टशाकण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी वरकील मिनुदितकीत पकणिर्व कतलकी जशाईल, यशाबशाबत दिकतशा घतण्यशात यशावकी. तसतच सकदिभर्थाधकीन अधर्व शशासककीय पत्रि क्र. ६ मिध्यत नमिकदि कतलतल्यशा णववरणिपत्रिशात कतलतल्यशा कशायर्ववशाहकीचशा अहवशाल शशासनशास तशात्कशाळ सशादिर करशावशा. "
12. Observations of the Supreme Court have
been appreciated in paragraph 7 of government resolution dated 12th July, 2011, reading thus:
" ७. गशावकऱ्यनांच्यशा सशावर्वजणनक वशापरशासशाठकी ग्रशामिपकचशायतकीकडत णनणहत कतलतल्यशा जणमिनकी तसतच गशायरशान जणमिनकीवरकील अणतक्रमिणिनांबशाबत णसव्हकील अपकील क्रमिनांक ११३२/२०११ @ एसएलपकी (सकी) ३१०९/२०११ जगपशाल णसकग व इतर णवरद्ध पकज शाब रशाज्य व इतर यशा यशाणचकत वर मिशा. सवर्वो च् च न्यशायशालयशानत णदि.२८/१/२०११ रहोजकी पनु ढ कीलप्रिमिशाणित णनरकीकणि ननोंदिणवलत आहत व आदितश णदिलत आहतत:-(१) शतकनांपशासकन गशावशाच्यशा तशाब्यशात असलतल्यशा सशावर्वजणनक वशापरशातकील जणमिनकी (common village land) व गशायरशान जणमिनकी गशावकऱ्यनांच्यशा णवणवध उपयहोगशात आहतत. जसत गनुरनांनशा पशाणिकी णपण्यशासशाठकी, धनुण्यशासशाठकी तलशाव, हकगशामिशाचत धशान्य सशाठवणिनुककीसशाठकी जशागशा, पशाणिकदि रसतत/ वणहवशाटकीचत रसतत, पकीक मिळणिकीसशाठकी, मिनुलनांनशा खतळण्यशासशाठकी, मिनहोरकजन, सकर्वस, रशामिलकीलशा इत्यशादिकीसशाठकी मिसैदिशान, बसैलगशाड्यशा सरशानक, जलसहोत, मिहोकळकी जशागशा व समिशशानभकमिकी, दिफिनभकमिकी इत्यशादिकी प्रियहोजननांसशाठकी गशावशाच्यशा तशाब्यशात हहोत्यशा. यशा जणमिनतींचकी मिशालककी सरशाणनक कशायदशाननुसशार शशासनशाकडत हहोतकी. शशासनशानत यशा जणमिनतींचत व्ययसरशापन ग्रशामिसभशा/ग्रशामिपकचशायततींकडत सहोपणवलत हहोतत. यशा जणमिनतींचत सशावर्वजणनक वशापरशासशाठकीच्यशा जणमिनकी म्हणिकन असलतलत सरशान अबशाणधत रशाखण्यशासशाठकी त्यनांनशा अहसतनांतरणिकीय (inalienable) वगर्व दितण्यशात आलशा हहोतशा. असत असलत तरकी अपवशादिशात्मिक पणरणसरतकीत कशाहकी जमिकीन भकणमिहकीन शततमिजकर , अननुसकणचत जशातकी/ जमिशातकीच्यशा व्यक्ततींनशा दितणित अननुजतय हहोतत यशात शककशा नशाहकी. मिशात्रि हत अगदिकी अपवशादिशात्मिक पणरणसरतकीच करणित अपतणकत हहोतत . गशावकऱ्यनांच्यशा सशावर्वजणनक वशापरशाच्यशा हकनांचत इतक्यशा आसरतन त सरककणि करण्यशात आलत हहोतत ककी, कशाहकी कशायदनांमिध्यत सपष्टपणित नमिकदि करण्यशात आलत आहत ककी, यशा जणमिनतींचकी मिशालककी शशासनशाकडत असलकी तरकी त्यशामिनुळत गशावकऱ्यनांचत सशावर्वजणनक हक नष्ट हहोत नशाहकीत. मिशात्रि सवशातकत्र्यशानकतर समिशाजककटक लहोकनांनकी बशाहकशक्तकी, धनशक्तकी व रशाजककीय शक्तकीदशारत मिहोठ्यशा प्रिमिशाणिशावर सशावर्वजणनक जणमिनकी हडप कतल्यशाचत आढळक न आलत आहत . प्रिशशासनशाचत हततनुपनुरसर दि नुलर्वक व सरशाणनक शक्ततींच्यशा सकगनमितशानत हत सशाध्य करण्यशात आलत आहत. सबब, रशाज्य शशासननांनकी शशासककीय गशायरशान / गनुरचरणि व ग्रशामिसरनांच्यशा सशावर्वजणनक सहोयकी-सनुणवधनांसशाठकी असलतल्यशा जणमिनकीवरकील अणतक्रमिणित तशात्कशाळ णनष्कशाणसत करून सशादिर जणमिनकी लहोकनांच्यशा सशावर्वजणनक उपयहोगशासशाठकी सकब कणधत ग्रशामिपकचशायतकीकडत सनुपकदिर्व करण्यशाबशाबत तशात्कशाळ कशायर्ववशाहकी करण्यशासशाठकी णवशतर कक तकी कशायर्वक्रमि तयशार करशावशा.(२) यशा कशायर्वक्रमिनांतगर्वत सकब कणधत अणतक्रमिणि धशारकनांनशा कशारणित दिशाखवशा नहोटकीस दितऊन सकणकप्त सनुनशावणिकी घतण्यशात यतऊन त्वरतनत अपशात्रि अणतक्रमिणित णनष्कशाणरत करण्यशाचकी कशायर्ववशाहकी करशावकी.(३)..........................................(४) ज्यशा प्रिकरणिशात शशासनशाच्यशा णनणिर्व य शादशारत भकण मिहकीन शत त मिजकर , अननु स कण चत जशातकी / जमिशातकीतकील व्यक्तकी इत्यशादितींचत अणतक्रमिणि णनयमिशाननु कक ल करण्यशाबशाबत यशापकव र्गी च णनणिर्व य घत ण् यशात आलशा आहत , अशकी अणतक्रमिणित तसत च शशाळशा, दिवशाखशानशा णकक वशा इतर सशावर्व ज णनक प्रियहोजनशारर्व बनांधकशामि यनांचकी अगहोदिरच अणसतत्वशात असलत ल की अणतक्रमिणित वगळण्यशात यशावकीत. "
13. The circumstances, thus, are pointer to that having regard to position, since it is not the case on behalf of the respondents that the petitioner had not filed application as referred to in the petition, particularly on 18 th March, 1982 and other on 6th September, 1992, it appears that taking into account relevant circumstances, facts and taking into account observations in paragraph No.22 of the decision of the Supreme Court in the case of Jagpal Singh and others vs. State of Punjab and others (supra), and taking into account government resolutions, circulars (supra), the concerned authorities shall decide the application filed by the petitioner, as early as possible, preferably within six months from the date of receipt of copy of this decision, by giving proper opportunity to the petitioner.
14. Rule is made absolute accordingly. Writ petition is disposed of.
No comments:
Post a Comment